ကမၻာ

ကမၻာ

ကမာၻ သုိ႔ ကမာၻၿဂိဳဟ္ (Earth) သည္ ေန မွ တတိယေျမာက္ ျဂိဳဟ္ ျဖစ္သည္။ ကမာၻၿဂိဳလ္သည္ ေန အဖြဲအစည္း တြင္ ဆီလီကာ ေက်ာက္ေတာင္မ်ားျဖင့္ ဖြဲစည္းထားေသာ ၿဂိဳဟ္ေလးခုအနက္ အခ်င္း၊ ထုထည္၊ သိပ္သည္းဆ အားျဖင့္ အႀကီးဆံုး ျဖစ္သည္။ ကမာၻ ကုိ ကမာၻေျမႀကီး၊ ပထဝီေျမႀကီး၊ ကမာၻၿဂိဳဟ္၊ ၾသကာသေလာက ဟုလည္း ေခၚၾကသည္။ လူအပါအဝင္ မ်ဳိးစိတ္ေပါင္း သန္းခ်ီရွိရာ ကမာၻၿဂိဳလ္သည္ စၾကာဝဠာတြင္း သိသမွ် သက္ရွိ တည္ရွိရာ တစ္ခုတည္းေသာ ဌာန ျဖစ္သည္။ သိပၸံ အေထာက္အထား မ်ားအရ ကမာၻၿဂိဳလ္သည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ေထာင္ေပါင္း ၄.၅၄ သန္းကာလကပင္တည္ရွိေနၿပီျဖစ္ၿပီး သက္ရွိတုိ႔ သည္ ႏွစ္ေထာင္ေပါင္း ၁ သန္း အတြင္း ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ထုိအခ်ိန္မွစ၍ ကမာၻ၏ ဇီဝ အလႊာ (biosphere) သည္ ေလထု (atmosphere) ႏွင့္ အဇီဝ (abiotic) အေျခအေန ကုိ မ်ားစြာ ေျပာင္းလဲ ေစခဲ့ၿပီး ေလရွဴ သတၱဝါ (aerobic organism) မ်ား ေပါက္ပြားေစခဲ့ျခင္း ႏွင့္အတူ အႏၲရာယ္ ေရာင္ျခည္မ်ားမွ ကာကြယ္ ေပးေသာ အုိဇုန္းလႊာ ကုိ ျဖစ္ေပၚေစခဲ့သည္။
ကမၻာၿဂိဳဟ္(Earth) သည္ လူသားမ်ား၊ တိရိစၧာန္မ်ားႏွင့္ အပင္တို႔ ရွင္သန္ေနထိုင္ရာ ၿဂိဳဟ္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ကမၻာတြင္ လတစ္စင္းသာရွိသည္။ ကမၻာသည္ ေနကို ၃၆၅.၂၅၆၄ ရက္တြင္ တစ္ႀကိမ္ လွည့္ပတ္ေနၿပီး တစ္ႏွစ္ဟုသတ္မွတ္ၾကသည္။ ေနသည္ ကမၻာကို ထြန္းလင္းရန္ အလင္းေရာင္ေပးသည္။
ကမၻာသည္ လုံးဝဝိုင္းစက္မေနေသာ စက္ဝိုင္းပုံရွိသည္။ ကမၻာသည္ သူ၏ဝင္ရိုးေပၚတြင္ ကိုယ္တိုင္ အေနာက္မွအေရွ႕သို႔ လွည့္ပတ္ေနသျဖင့္ ကမၻာ၏ေနရာတိုင္းသည္ ေန႔အခ်ိန္တြင္ အလင္းေရာင္ရရွိ၍ ညအခ်ိန္တြင္ ေမွာင္မိုက္ေနၾကသည္။ ကမၻာေပၚရွိေရမ်ားမွာ ေအးခဲမသြားရန္ႏွင့္ ေရေႏြးေငြ႕အျဖစ္သို႔ေျပာင္းလဲမသြားရန္ေနမွ သင့္ေတာ္ေသာ အပူခ်ိန္ကို ရရွိသည္။
ကမၻာ၏ ၇၁ ရာခိုင္ႏွုန္းခန႔္သည္ သမုဒၵရာမ်ားအတြင္းမွ ဆားငန္ေရတို႔ျဖင့္ ဖုံးလႊမ္းေနသည္။ ကမၻာေပၚရွိ တိုက္ႀကီး ၇ တိုက္သည္ သမုဒၵရာထက္၌ ေပၚထြက္ေနၾကၿပီး ေျမျပင္ အျဖစ္တည္ရွိေနၾကသည္။ အႏၲာတိကတိုက္ တစ္တိုက္မွာမူ တစ္တိုက္လုံးနီးပါး ေရခဲတို႔ျဖင့္ ဖုံးလႊမ္းေနၿပီး ေရခဲျပင္အထက္၌ ေျမျပင္အနည္းငယ္သာရွိသည္။ ထို႔အျပင္ ကမၻာေပၚတြင္ ေသးငယ္ေသာ ကၽြန္းမ်ား အေျမာက္အမ်ားပင္ရွိသည္။
ကမၻာ၏ ေျမာက္ဝင္ရိုးစြန္း ႏွင့္ ေတာင္ဝင္ရိုးစြန္းတို႔မွာ အျခားေနရာမ်ားႏွင့္ ႏွိုင္းယွဥ္လၽွင္ ေနေရာင္ျခည္ရရွိမွု ေလ်ာ့နည္းသျဖင့္ အလြန္ေအးၿပီး ေရခဲတို႔ျဖင့္ဖုံးလႊမ္းေနသည္။
ေနေရာင္ျခည္မွ အပူရွိန္သည္ သမုဒၵရာေရတို႔ကို ေရေငြ႕အျဖစ္ ေျပာင္းလဲေစၿပီး တိမ္တိုက္မ်ားျဖစ္ေပၚေစသည္။ တိမ္တိုက္မ်ားသည္ အႏၲရာယ္ျဖစ္ေစနိုင္ေသာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္မ်ား၏ရန္မွ ကမၻာေျမကို အကာအကြယ္ေပးသည္။ အကယ္၍ တစ္ေနရာထဲတြင္ တိမ္တိုက္အမ်ားအျပားရွိပါက မိုးရြာက်ေစသည္။ ေရေငြ႕မ်ားသည္ ေရအျဖစ္ ျပန္လည္ေျပာင္းလဲၿပီး ကုန္းေပၚသို႔ ျပန္၍ ရြာက်ကာ ျမစ္အေျမာက္အမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။
ကမၻာသည္ လူသားတို႔သိရွိသမၽွ သက္ရွိမ်ားေနထိုင္ေသာ တစ္ခုတည္းေသာ ေနရာျဖစ္သည္။ ကမၻာ၏ အရည္အျဖစ္ရွိေသာ ေရထုမွ သက္ရွိမ်ား ရွင္သန္ျခင္းအတြက္ လုံေလာက္ေသာ အေၾကာင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ေစသည္။ မိုးအနည္းငယ္သာ ရြာက်ေသာ ေနရာမ်ားကို ကႏၲာရမ်ားဟုေခၚသည္။
ကမၻာသည္ တစ္ျခမ္းသို႔ အနည္းငယ္မၽွ တိမ္းေစာင္းေနၿပီး ေနကို လွည့္ပတ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တစ္ႏွစ္တာ၏ အခ်ိန္ကာလတစ္ခုတြင္ ေျမာက္ဝင္ရိုးစြန္းမွာ ေန၏အပူခ်ိန္ကို ပိုမိုရရွိၿပီး ၆ လမၽွၾကာေသာ အခါ ေတာင္ဝင္ရိုးစြန္းမွာ ေန၏အပူခ်ိန္ကို ပိုမိုရရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရာသီဥတုေလးခုျဖစ္ေသာ ေႏြရာသီ(summer) ၊ ေဆာင္းဦးရာသီ(autumn) ၊ ေဆာင္းရာသီ (winter)ႏွင့္ ေႏြဦးရာသီ(spring) တို႔ကို ျဖစ္ေစသည္။
ကမၻာေပၚတြင္ ေတာင္မ်ားႏွင့္ မီးေတာင္မ်ားရွိသည္။ သူတို႔သည္ ကမၻာေျမႀကီး၏ အတြင္းပိုင္း နက္ရွိုင္းေသာ ေနရာမွ ပူျပင္းေသာ ေက်ာက္သားမ်ား၏ လွုပ္ရွားမွုေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚေစသည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ ေက်ာက္သားမ်ားလွုပ္ရွားခ်ိန္၌ ေျမႀကီးကို လွုပ္ရွားေစေသာ ငလ်င္မ်ားျဖစ္ေပၚေစသည္။

ကမၻာ၏အစ

ကမၻာမည္သို႔ စတင္ျဖစ္ေပၚခဲ့သည္ကို တစ္စုံတစ္ဦးကမၽွ အတိအက်မေျပာနိုင္ေပ။ သို႔ေသာ္ သိပၸံပညာရွင္တို႔တြင္ရွိေသာ အေကာင္းဆုံးယူဆခ်က္(သီအိုရီ) မွာ ကမၻာသည္ ျပားခ်ပ္ေနေသာ ဓာတ္ေငြ႕မ်ားႏွင့္ အမွုန္အမႊားမ်ားမွ ႏွစ္ေပါင္း ၄.၅၅ ဘီလီယံေက်ာ္ခန႔္က ျဖစ္ေပၚခဲ့သည္ ဆိုေသာ အခ်က္ျဖစ္သည္။ ဆြဲငင္အား (အရာအားလုံးကို အတူတကြျဖစ္ေအာင္ဆြဲထားေသာအား) သည္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ားကို ႀကီးသထက္ႀကီးေသာ အရည္ေပ်ာ္ေနေသာေက်ာက္တို႔၏ ေဘာလုံးသဏၭန္အစုအေဝးျဖစ္ေအာင္ ဆြဲငင္ၿပီး ႏွစ္သန္းေပါင္းမ်ားစြာၾကာေသာအခါ အလြန္ပင္ ျဖည္းညင္းစြာေအးခဲသြားေစသည္။ ထိုယူဆခ်က္အရ ေလးလံေသာအရာဝတၳဳတို႔သည္ ေဘာလုံး၏ အတြင္းပိုင္းတြင္ နစ္ျမဳပ္ေနၾကၿပီး သိပ္သည္းေသာ အမ်ားအားျဖင့္ သံတို႔ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ေက်ာက္သားတို႔ျဖင့္ ကမၻာေျမ၏ ဗဟိုထုကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ သိပ္သည္းဆနည္းေသာ အရာဝတၳဳတို႔မွာ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ က်န္ရွိေနၾကၿပီး ေအးခဲသြားကာ ေက်ာက္စိုင္ေက်ာက္သားတို႔ျဖင့္ၿပီးေသာ မ်က္ႏွာျပင္အလႊာကို ျဖစ္ေစသည္။ မ်က္ႏွာျပင္အလႊာ၏ ျပင္ပရွိ ဓာတ္ေငြ႕တို႔မွ ေလထုကိုျဖစ္ေပၚေစသည္။
ေနာက္ပိုင္းအခ်ိန္မ်ားတြင္ သိပၸံပညာရွင္တို႔က အဂၤါၿဂိဳဟ္၏ အရြယ္ပမာဏမၽွ ရွိေသာ ၿဂိဳဟ္တစ္ခုက ကမၻာကို ဝင္တိုက္ၿပီး ႀကီးမားေသာ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုသည္ အာကာသအတြင္းသို႔ လြင့္စင္သြားသည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ထိုယူဆခ်က္အရ ကမၻာသည္ ပ်က္စီးၿပီး အရည္ေပ်ာ္ေနေသာ ေက်ာက္သားမ်ားအျဖစ္ ျပန္လည္ေျပာင္းလဲသြားသည္။ သူတို႔၏ယူဆခ်က္မွာ ၿဂိဳဟ္ႏွစ္ခု တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ဝင္တိုက္ၿပီးေသာ အခ်ိန္၌ ေျမာက္မ်ားလွစြာေသာ ေက်ာက္သားမ်ားႏွင့္ အမွုန္အမႊားသည္ ကမၻာကိုဝန္းရံေနေသာ ခါးပတ္တစ္ခုျဖစ္ေစကာ ထိုအရာတို႔သည္ တျဖည္းျဖည္းစုစည္း၍ လကိုျဖစ္ေပၚလာေစသည္ ဟူ၍ ျဖစ္သည္။
ထိုယူဆခ်က္မွန္ကန္ပါက ထိုအခ်ိန္မ်ားတြင္ လသည္ ကမၻာႏွင့္ ယခုထက္ပို၍ နီးေနမည္ျဖစ္ၿပီး ကမၻာသည္ ယခုထက္ပို၍ ျမန္ဆန္စြာ ဝင္ရိုးေပၚ၌ လည္ပတ္ေနမည္ျဖစ္ကာ ေန႔တာမွာ ပို၍တိုေတာင္းနိုင္သည္။ (ေန႔တစ္ေန႔လၽွင္ ၁၀ နာရီထက္ေလ်ာ့နည္းမည္။) အခ်ိဳ႕ေသာသိပၸံပညာရွင္မ်ားက ထိုသို႔ တိုက္ခိုက္မွု မျဖစ္ေပၚခင္ကတည္းက ကမၻာေပၚတြင္ သက္ရွိမ်ားရွိသည္ဟု ယူဆၿပီး တိုက္ခိုက္မွုေၾကာင့္ အားလုံးနီးပါး ေသဆုံးကုန္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကမၻာႏွင့္ လတို႔ သည္ သက္တမ္းအတူတူမၽွရွိမည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ထိုယူဆခ်က္သည္ လ၌ အဘယ့္ေၾကာင့္ သံတို႔ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ဗဟိုခ်က္မရွိျခင္း အေၾကာင္းကို သေဘာေပါက္နားလည္ေစသည္။
ကမၻာသည္ ၁၀၀ ဒီဂရီ ဆဲလ္စီးယပ္ (၂၁၂ ဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္) ေအာက္ အပူခ်ိန္သို႔ က်ဆင္းလာေသာအခါ ေလထုထဲမွ ေရေႏြးေငြ႕တို႔က မိုးအျဖစ္ရြာက် ၾကသည္။ ေရသည္ မ်က္ႏွာျပင္ အလႊာထုမွ အကြဲေၾကာင္းမ်ားအတြင္းကို ျဖည့္ဆည္းၿပီး ကမၻာ့မ်က္ႏွာျပင္ေပၚရွိ ျမစ္မ်ား၊ ကန္မ်ား ႏွင့္ သမုဒၵရာမ်ားကို ျဖစ္ေစသည္။
ကမၻာမည္သို႔စတင္ျဖစ္ေပၚသည္ ဆိုေသာအခ်က္ႏွင့္ပတ္သက္၍ အျခားေသာ ဇာတ္လမ္းမ်ား အေျမာက္အမ်ားရွိၿပီး ဖန္ဆင္းျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည္ ဟူေသာ ဒ႑ာရီလည္းရွိသည္။ ဘာသာတရားမ်ားတြင္ ကမၻာမည္သို႔ျဖစ္လာသည္ ဆိုေသာအခ်က္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ကြဲျပားျခားနားေသာ ယူဆခ်က္မ်ားရွိၾကသည္။

ကမၻာ၏အနာဂါတ္

ေနသည္ ေနာင္ ဘီလီယံေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာသည့္တိုင္ေအာင္ ပုံမွန္အတိုင္းေတာက္ပေနမည္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္တြင္ စတင္၍ ႀကီးထြားလာမည္ျဖစ္သည္။ ၄.၆ ဘီလီယံႏွစ္မၽွၾကာေသာအခါ ေနသည္ အလြန္ပင္ႀကီးမားေသာ ၾကယ္တစ္ခုအျဖစ္ေျပာင္းလဲသြားမည္ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ျဖစ္လာပါက ကမၻာကို ဝါးမ်ိဳပစ္နိုင္ေလာက္ေသာ ပမာဏပင္ျဖစ္ေပၚလာမည္ ျဖစ္သည္။ အေစာပိုင္းသိပၸံပညာရွင္တို႔ကမူ ကမၻာကို ေနကဝါးမ်ိဳမသြားနိုင္ပဲ ဆြဲငင္မွု၏ ဒုတိယအား အျပန္အလွန္သက္ေရာက္မွု (tidal interaction) မရွိပါက ေနတြင္ေလ်ာ့က်သြားေသာ ျဒပ္ထုပမာဏေၾကာင့္ (fraction of loss)သာ ကမၻာပတ္လမ္းေၾကာင္းကို ၁.ရ ေအယူ (Astronomical Unit သို႔ အာကာသယူနစ္) သို႔ ေျပာင္းလဲေပးလိမ့္မည္ဟု ဆိုၾကသည္။ အကယ္၍ ထိုသို႔ျဖစ္ခဲ့လၽွင္လည္း လူသားတို႔အေနျဖင့္ ဆက္လက္ရွင္သန္ရန္ မျဖစ္နိုင္ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ ကမၻာေပၚရွိ ေရအားလုံး အေငြ႕ပ်ံသြားမည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္ၿပီး ေလထု၏အစိတ္အပိုင္း အေတာ္မ်ားမ်ား ဆုံးရွုံးသြားမည္ ျဖစ္သည္။ ေခတ္သစ္သိပၸံပညာရွင္တို႔ကမူ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစကာမူ tidal interaction ေၾကာင့္ ကမၻာကို ေနကဝါးမ်ိဳသြားလိမ့္မည္ ဟု ဆိုၾကသည္။

ကမၻာ၏ပုံပန္းသဏၭန္

ကမၻာကို ဗဟိုထု(core)၊ အလယ္အလႊာ(mantle) ႏွင့္ အေပၚယံအလႊာ(crust) ဟူ၍ အလႊာ ၃ ခုျဖင့္ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ အတြင္းဆုံးအပိုင္းသည္ ဗဟိုထုျဖစ္ၿပီး အလယ္အလႊာက ဗဟိုထုကို ဝန္းရံထားသည္။ အေပၚယံအလႊာသည္ အျပင္ဆုံးအလႊာျဖစ္ၿပီး အလႊာ ၃ခုထဲတြင္ အပါးလႊာဆုံးျဖစ္သည္။