လက္ဦးမႈကို ယူၾကရာတြင္

လက္ဦးမႈကို ယူၾကရာတြင္

မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ လုပ္ငန္းရွင္ အေတာ္မ်ားမ်ားသည္ လက္ဦးမႈကို ရယူရန္ လိုသည္ဟူေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ိဳးကို အလြန္ စိတ္ဝင္စားၾက ပါသည္။  အေၾကာင္းကလည္း ေမွ်ာ္လင့္ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ မ်ားသည္ ထင္သလို ျဖစ္မလာေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ Adam Smith ၏  Invisible hand's Theory အရ ေျပာင္းျပန္ ျဖစ္သြားသည္။ Invisible Hand Theory သည္ ေခတ္ေကာင္းသည့္ အခ်ိန္၊ ေခတ္ေကာင္းသည့္ အခ်ိန္ ဆိုသည္မွာ လူတိုင္း စားႏုိင္ေသာက္ႏိုင္၊ ဝဝလင္လင္ စားေသာက္ရသည့္ အခ်ိန္ကို မဆိုလို၊ လူေတြ ကတိမတည္ေသာ အျဖစ္မ်ိဳးကို ဆိုလိုသည္။ အေတာ္မ်ားမ်ား စီးပြားေရး ေလာကတြင္ ေရတိုစား၊ တစ္မွတ္တိုင္ ေလာက္သာ သြားသည့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ိဳးကို လုပ္လာေလ့ ရွိသည္။ ဆက္စပ္ စဥ္းစားႏိုင္မႈ အားလည္း နည္းလာတတ္သည္။ ဆက္စပ္စဥ္းစားရ ေကာင္းမွန္းလည္း မသိ ျဖစ္လာသည္။

စီးပြားေရး သပ္သပ္၊ လူမႈေရးသပ္သပ္ စဥ္းစားလာၾကသည္။ စီးပြားေရး ေကာင္းသည့္တိုင္ လူမႈေရးအရ လူေတာမတိုးသည့္ အျဖစ္မ်ား၊ လူမႈေရးအရ နားလည္ သိတတ္သည့္တိုင္ စီးပြားေရးအရ မေျပလည္၊ စားဝတ္ေနေရး အခက္အခဲ ရွိသူမ်ား စသည္ျဖင့္ ေတြ႔လာၾကသည္။ ထင္သလို ျဖစ္မလာၾက၊ ထင္သလို ျဖစ္မလာျခင္းသည္ လူ႔က်င့္ဝတ္ စ႐ိုက္ႏွင့္ညီေသာ အေျခအေနတြင္သာ ျဖစ္လာတတ္သည္။ ယင္းကို Symmetric Expectation ဟုေခၚသည္။ တုံ႔ျပန္ခ်က္ တူညီျခင္း၊ ႐ိုက္ေထာင့္ တူညီျခင္းကို ျဖစ္ေစသည္။ အေကာင္းဖက္မွေနၿပီး တူေသာ အက်ိဳးေပးသည့္ သေဘာလည္း ေျပာလို႔ရသည္။ ေကာင္းေသာ အလုပ္ကိုလုပ္လွ်င္ ေကာင္းေသာ အက်ိဳးကို ခံစားရမည့္ သေဘာကို ေျပာျခင္းျဖစ္သည္။

သို႔ေသာ္လည္း ကိုယ္ေကာင္းေအာင္ လုပ္သည့္တိုင္ ေကာင္းေသာအက်ိဳး ျပန္မလာေသာ အခါတြင္၊ ေကာင္းေသာအက်ိဳး ျပန္မလာျခင္း ဆိုသည္မွာ တစ္ခါလည္း မဟုတ္၊ ႏွစ္ခါလည္း မဟုတ္၊ အေတာ္မ်ားမ်ားေသာ လူမ်ားသည္ ဘယ္ေလာက္ ေစတနာထားထား ေစတနာႏွင့္ မတန္ေတာ့ဘူး ဟူေသာ အေတြးမ်ိဳး ဝင္လာေသာ အခါတြင္ မိမိေကာင္းေအာင္ လုပ္ေနရေသာ အရာမ်ားသည္ Symmetric Expectation ျဖစ္လာၾကလွ်င္ ကံတရားကို ဉာဏ္မ်ားခ်င္သည့္ မထင္မွတ္ေသာ ႐ိုက္ခ်က္မ်ားဟု ေျပာႏိုင္ေသာ၊ ႐ိုးစင္းေသာ အေတြးမွ ကစားသမား အေတြး ျပန္ရခ်က္ Asymmetric Expectation သည္ မိမိအေတြးတြင္ ဝင္ေရာက္ လာပါေတာ့သည္။ ယင္းကိုပင္လွ်င္ ဂိမ္းသီအိုရီဟုပင္ ျမန္မာမႈ ျပဳထားသည္။ အလွည့္အပတ္ ေတြၾကားမွာ ဘယ္လိုႏိုင္ေအာင္ ကစားမလဲဟူေသာ အေတြးမ်ိဳးျဖစ္သည္။

ဂိမ္းသီအိုရီသည္ လူမႈေရးတြင္ ျဖစ္ေစ၊ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ျဖစ္ေစ၊ လုပ္ငန္းခြင္မ်ားတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ ျဖစ္ေစ လြန္စြာ အသံုးတည့္ လာသည္ဟု ဆိုပါသည္။ တစ္ေယာက္ေျခလွမ္းကို တစ္ေယာက္က ၾကည့္ေနသည့္ ဆန္းစစ္မႈမ်ိဳးလည္း ျဖစ္သည္။ အခ်င္းခ်င္း တုံ႔ျပန္မႈကို အကဲခတ္ေသာ ပညာရပ္လည္း ျဖစ္သည္။ ဥပမာ - လုပ္ငန္းႏွစ္ခု အေနျဖင့္ ၿပိဳင္ဆိုင္ၾကရာတြင္ မည္သည့္ လုပ္ငန္းသည္ ေရရွည္တြင္ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈ၏ အက်ိဳးေက်းဇူးကို ရရွိမည္ဆိုသည့္ သေဘာကို ဆန္းစစ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဂိမ္းသီအိုရီမ်ားတြင္ နယ္ပယ္ သတ္မွတ္မႈ ရွိသည္။ ယင္းကို Dominant Strategy ဟု ေခၚသည္။ ထုိနယ္ပယ္ အတြင္းမွေနၿပီး မိမိလုပ္ငန္း အတြက္ အသံုးတည့္မည့္ အသင့္ေတာ္ဆံုးေသာ မဟာဗ်ဴဟာကို ခ်မွတ္ေပးသည္။

ဥပမာ - လုပ္ငန္းမွ ထုတ္လုပ္လိုက္ေသာ ပစၥည္း၏ ေစ်းႏႈန္းေပၚ မူတည္ၿပီး မည္မွ်အထိ ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ် သင့္သည္ကို စဥ္းစားေပးျခင္း၊ လုပ္ငန္းမ်ား အေနျဖင့္လည္း မည္သို႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ ရမည္ကိုလည္း လမ္းၫႊန္ ေပးႏိုင္ပါသည္။ ၿပိဳင္ဘက္အေနျဖင့္ မည္သို႔ တံု႔ျပန္ႏိုင္သည္။ ထုိတုံ႔ျပန္မႈကို မည္သို႔ျပန္လည္ တုံ႔ျပန္ႏိုင္သည့္ သေဘာကိုပါ စဥ္းစားႏိုင္ေသာ အဆင့္လည္း ရွိသည္။ အစီအစဥ္လည္း ခ်မွတ္ႏိုင္သည္။ အသင့္ေတာ္ဆံုး နည္းျဖင့္ မည္သို႔တုံ႔ျပန္ ႏိုင္သည္ကိုပါ ဆန္းစစ္ေပးသည္။ ထို႔အျပင္ ဒုတိယ စဥ္းစားထားခ်က္မ်ား Second Thoughts ကိုလည္း အၿမဲစဥ္းစား ထားသည္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ၿပိဳင္ဘက္မ်ား အေနျဖင့္ မေမွ်ာ္လင့္ေသာ အခ်က္ျဖင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္လာမည္ ဆိုလွ်င္ မည္သို႔ တုံ႔ျပန္ရမည့္ အရန္နည္းပညာ မ်ားကိုလည္း ဂိမ္းသီအိုရီအရ ခ်မွတ္ႏိုင္ပါသည္။

ဂိမ္းသီအိုရီသည္ တစ္ဦးခ်င္း ၿပိဳင္ဆိုင္မႈမွ ၿပိဳင္ဘက္ကင္း မိုႏိုပိုလီအဆင့္ ေရာက္သည္အထိ စဥ္းစားေသာ နည္းနာမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဂိမ္းသီအိုရီသည္ ေနရာတကာ အသံုးဝင္ေသာ သီအိုရီတစ္ခု ျဖစ္သည္။ လုပ္ခေစ်းႏႈန္းမ်ား ညႇိႏိႈင္းရာမွာ ႏုိင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံႏွင့္ တစ္ႏိုင္ငံ စစ္အင္အား ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ညႇိသည့္အထိ အေရးပါ အသံုးတည့္ေသာ သီအိုရီတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ပိုင္စိုးႏုိင္မႈ မဟာဗ်ဴဟာကို သံုးသပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ပိုင္စိုးႏုိင္မႈ မဟာဗ်ဴဟာ ခိုင္ခံ့သည္ႏွင့္အမွ် ရရွိမႈ အခြင့္အေရး သည္လည္း သာလြန္သည့္ သေဘာကို ဂိမ္းသီအိုရီက ေဖာ္ၫႊန္းသည္။ မိမိပိုင္ေသာ နယ္နိမိတ္အတြင္းတြင္ ကစားတတ္ပါက ဂိမ္းသီအိုရီသည္ အေတာ္ အစြမ္းထက္ေသာ သီအိုရီတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ဂိမ္းသီအိုရီတြင္ First Mover Advantage အခြင့္အေရးကို အေလးထားသည္။

ျမန္မာစကား အရေတာ့ ေနာက္လူသာစၿမဲ ဆိုသည့္တိုင္ ေစာေစာႏိုးေသာ ငွက္သည္ ပိုးေကာင္ ရတတ္သည့္သေဘာ early bird catches the worm ဆိုသည့္မူကို အေလးထားသည္။ လက္ဦးမႈကို ရယူျခင္းသည္ ဂိမ္းသီအိုရီတြင္ အေျခခံအျဖစ္ ပါဝင္သည္။ အရင္ေရာက္ အရင္ယူ၊ ေနာက္လာမည့္ လူကိုရွင္း၊ ၿပိဳင္ဘက္ ကင္းေအာင္ထား၊ ကိုယ္ မတီထြင္ႏိုင္သည့္ တိုင္ေအာင္ တီထြင္မႈ အသစ္ေတြကို ဟန္႔တားထားႏိုင္လွ်င္ပင္ အားသာေသာ အခ်က္တစ္ခ်က္ ျဖစ္သည္ဟူေသာ အေတြးမ်ားလည္း ထိုလက္ဦးမႈ သီအိုရီတြင္ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္သည္။ အခြင့္အလမ္း စရိတ္သေဘာတရား အရေတာ့ ၾကည့္မည္ဆိုလွ်င္ေတာ့ ထုိဂိမ္းသီအိုရီသည္ အလြန္ အႏၲရာယ္ႀကီးေသာ လက္ဦးမႈ ရယူခ်က္ျဖစ္သည္။ အႏၲရာယ္ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာစရာအခ်က္ ၂ ခ်က္ ရွိပါသည္။ ပထမအခ်က္မွာ အခြင့္အလမ္း စရိတ္ သေဘာတရား ျဖစ္သည္။

တစ္ခုခုလိုခ်င္လွ်င္ တူညီေသာ တစ္ခုခုကို ေပးဆပ္ရစၿမဲျဖစ္ရာ လက္ဦးမႈေလာက္သာ စဥ္းစားၿပီး ေပးဆပ္လိုက္ရ မႈမ်ားကို မျမင္ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ယင္းကို Zero Sum Game ဟုဆိုသည္။ နိဂုံးခ်ဳပ္လိုက္လွ်င္ သုညက သုညပါပဲဟူေသာ အၿမဲမရွိေသာ အနိစၥအေတြး ျဖစ္သည္။ သရဖူကို ရယူခ်င္လွ်င္ ထုိသရဖူအတြက္ ေပးဆပ္ရမႈမ်ိဳးလည္း ရွိမည္ျဖစ္သလို ထုိသရဖူ လက္ထဲေရာက္လာမည္ ဆိုပါကလည္း ထုိသရဖူ ကာကြယ္မႈအတြက္ ေပးဆပ္ရမႈမ်ိဳးလည္း ရွိေနမည္ျဖစ္ပါသည္။ ေလာကႀကီး ရပ္တည္ခ်က္ပင္လွ်င္ Balance သေဘာကို ေဆာင္ေနမည္ ဆိုလွ်င္ သင္တို႔ အကၽြႏ္ုပ္တို႔ေရာ Balance ရွိရန္ မသင့္ေပဘူးလား ဟူေသာ ေမးခြန္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။ အတၱ၊ ပရ မွ်တရန္ လိုသည္ဟူေသာ လူႀကီးတို႔ စကားသည္ အဓိပၸာယ္မရွိ မဟုတ္ပါ။ အဓိပၸာယ္မသိ ျဖစ္ေနျခင္းသာ ျဖစ္သည္။

သူမ်ားဆီက မ်ားမ်ားသိမ္းပိုက္ ခ်င္သည္ႏွင့္အမွ် ကိုယ့္မွာရွိေသာ အျခားေသာ တူညီသည့္ အရာမ်ားသည္ ေလ်ာ့က်သြားတတ္ေသာ သေဘာျဖစ္သည္။ အျမတ္လုိခ်င္မႈ မ်ားလာသည္ႏွင့္အမွ် လုပ္ခႏွင့္ ဝင္ေငြပိုင္းလည္း နည္းသြားတတ္ၾကသည္။ ကုန္ထုတ္စြမ္းအား Productivity ကို သိပ္ဦးစား ေပးလြန္းလွ်င္လည္း အလုပ္လက္မဲ့ ျပႆနာ ဆိုသည္မွာလည္း ႀကံဳေတြ႔ ရတတ္ပါသည္။ ထမင္းတစ္နပ္ အလကား မရႏိုင္ဟူေသာ (There is no such free lunch) စကားလည္းရွိသည္။ ဒုတိယအခ်က္မွာ သူလည္း ကိုယ္လိုပါပဲ ဟူေသာ အေတြးျဖစ္သည္။ လူတိုင္း ၾကားဖူးေနက် အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ပံုျပင္တစ္ပုဒ္ ျဖစ္သည္။ ေရကန္တြင္ ႏြားႏို႔ျဖည့္ခိုင္းသည့္ ပံုျပင္ျဖစ္သည္။

လမိုက္ရက္၊ တစ္ဦးကိုတစ္ဦး မသိရေသာ အေနအထား လူတိုင္း ႏြားႏို႔ကို လက္ဖက္ရည္ ပန္းကန္ တစ္လံုးစာေလာက္ ျဖည့္ရမည့္ အေနအထားတြင္ ငါေရတစ္ပန္းကန္ ေရာလိုက္ေတာ့ေရာ ဒီႏြားႏုိ႔ကန္ႀကီးက ဘာျဖစ္သြားမွာ မို႔လည္းဟူေသာ အေတြးသည္ လူတိုင္း ေတြးတတ္ၾကပါမည္။ မေကာင္းေသာ အေတြးသည္ မေကာင္းေသာ တုံ႔ျပန္မႈ ရွိလာမည္ဆိုလွ်င္ Asymmetric Expectation တြင္ တုံ႔ျပန္မႈအမ်ိဳးမ်ိဳး လာႏိုင္သည္။ မထင္မွတ္မႈ အမ်ိဳးမ်ိဳး လာႏိုင္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း အေကြ႔အေကာက္မ်ားၿပီး အလွည့္အေျပာင္းလည္း မ်ားလာသည္။ လူ႔ဘဝကို ႐ိုး႐ိုးစင္းစင္း ရပ္တည္လိုပါလ်က္ မရပ္တည္ႏိုင္ေသာ ဘဝမ်ားျဖစ္လာသည္။ ယင္းသည္ ေဘးက်ပ္နံက်ပ္ သေဘာမ်ိဳး ျဖစ္လာသည္။ ထုိေဘးက်ပ္နံက်ပ္မွေနၿပီး သီအိုရီတစ္ခု ထြက္လာသည္ Prisoners' Dilemma Theory ပင္ျဖစ္သည္။

Dilemma သေဘာသည္ ဆုပ္လည္းစူး၊ စားလည္း ႐ူးႏိုင္သည့္ ျပႆနာမ်ိဳး ျဖစ္သည္။ အသားလုိလို႔ ဥပါယ္တံမ်ဥ္ျဖင့္ အ႐ိုးေတာင္းသည့္ တိုင္ေအာင္ အ႐ိုးပဲရသည့္ သေဘာ၊ ေရလာေစရန္ ေျမာင္းေပး ထားသည့္တိုင္ ေရမလာလွ်င္ ေျမာင္းသာ အဖတ္တင္သည့္ သေဘာ၊ ေသခ်ာေပါက္ ရမည့္ အေႂကြးပင္လွ်င္ တစ္ခါတစ္ရံ လက္လြတ္ၿပီး မရတတ္ၾက။ မထင္မွတ္ေသာ အေျခအေနတြင္လည္း ေငြဝင္လာတတ္သည္။ ထုိသို႔ မထင္ေသာ အေျခအေနေတြ မ်ားလာေသာအခါတြင္ လူမ်ားတို႔သည္ Asymmetric Expectation လည္း ျဖစ္လာတတ္သည္။ ႀကံရာမရ ေဘးက်ပ္နံက်ပ္ Prisoners' Dilemma လည္း ျဖစ္လာတတ္ၾကသည္။ ယင္းသည္လည္း ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထ သဘာဝမို႔ အျပစ္တင္စရာ မလိုေသာ္လည္း သတိႏွင့္ေတာ့ ယွဥ္သင့္သည္။

ေဒါက္တာ ေမာင္ေမာင္စိုး (ေဘာဂေဗဒ) 

By HR Journal Originally posted 28/02/2011 11:46AM