ဒုတိယ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာစစ္

ဒုတိယ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာစစ္ ဒုတိယအဂၤလိပ္ ျမန္မာစစ္ သည္ ခရစ္ႏွစ္-၁၈၅၂ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ျဖစ္ပြားခဲ့၍ ၁၈၅၃-ခုႏွစ္ ပုဂံမင္းလက္ထက္တြင္ ၿပီးဆံုးသည္။ စစ္ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္း ထုိေခတ္တြင္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ႏွင့္ ဆက္ဆံရသည္မွာ တခ်က္တိမ္း၍ မျဖစ္႐ုံမွ် မက၊ ျမန္မာတို႔သည္ ၿဗိတိသွ် ျပဳသမွ် ႏုရမည့္ အေျခသို႔ ေရာက္ေနေလသည္။ ၿဗိတိသွ်တုိ႔သည္ မိမိတို႔၏ အလုိဆႏၵ ဟူသမွ်ကုိ ျမန္မာက လက္ငင္းခ်က္ျခင္း ျဖည့္ေပးေစ လုိလာၾကသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံသုိ႔ ေရာက္ေနေသာ ၿဗိတိသွ် ကုန္သည္စုႏွင့္ သေဘၤာ ကပၸီတန္တုိ႔သည္ ျမန္မာ အာဏာပုိင္မ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံရသူမ်ား ျဖစ္ရာ ျမန္မာတုိ႔ကုိ မိမိတို႔၏ အလုိဆႏၵ အတုိင္း ေဆာင္႐ြက္ ေစလုိၾကသည္။ ၿဗိတိသွ် အာဏာပုိင္မ်ားကလည္း ၿဗိတိသွ် ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ သေဘၤာ ကပၸီတန္တုိ႔ အလိုက် ျဖစ္ေစရန္ စီမံ ေပးရေတာ့သည္။ ဤသုိ႔ ၿဗိတိသွ်တို႔ သေဘာထား ေျပာင္းလဲပုံကုိ အိႏၵိယ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ လတ္မင္းႀကီး ဒါလဟုိဇီ၏ ျပဳမူ ေဆာင္႐ြက္ပုံမ်ားတြင္ သိျမင္ႏုိင္သည္။ ဒါလဟုိဇီကား ၿဗိတိသွ် အင္ပါယာ ခ်ဲ႕ထြင္ျခင္းသည္ သဘာဝ တရား အတုိင္း ျပဳမူျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆသူ ျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ်တုိ႔၏ ဂုဏ္သတင္း ထင္ရွားျခင္းကုိလည္း လုိလားသူ ျဖစ္ေလသည္။ ဒါလဟုိဇီသည္ တန္ခုိး အာဏာ လက္ကိုင္ရသူ ျဖစ္သည့္ အေလ်ာက္၊ အိႏၵိယတြင္ မိမိ အုပ္ခ်ဳပ္ရေသာ နယ္ေျမမ်ား၌ ၿဗိတိသွ် အာဏာ ခုိင္ၿမဲေရးကို ဆင္ျခင္၍ ျမန္မာတုိ႔သည္ တထီးတနန္းႏွင့္ လြတ္လပ္စြာ ေနသမွ် ကာလပတ္လုံး အႏၱရာယ္ တခု ျဖစ္သည္ဟု ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏွင့္ မလြဲမေသြ စစ္ျဖစ္ရမည္ကုိ ၾကာျမင့္စြာကပင္ ယူဆခဲ့သူ ျဖစ္ေလသည္။ မျဖစ္ေလာက္သည့္ အေၾကာင္းကိုပင္ ေရးႀကီး ခြင့္က်ယ္ ျပဳ၍ စစ္ျဖစ္ရန္ ဖန္တီး ခဲ့ေလသည္။ ၁၈၅၁ ခုႏွစ္တြင္ ဟံသာဝတီ ၿမိဳ႕ဝန္ မင္းႀကီး မဟာ မင္းလွ မင္းေက်ာ္ေခါင္သည္ ၿဗိတိသွ် သေဘၤာ ႏွစ္စင္း ျဖစ္ေသာ ေမာနတ္ႏွင့္ ခ်ံပီယံတုိ႔မွ ကပၸီတန္ ရွက္ပတ္ႏွင္ လူဝစ္တုိ႔ကုိ ဒဏ္႐ုိက္ခဲ့သည္။ ႏွစ္ဦးစလုံးက ကလကတၲားၿမိဳ႕ရွိ ၿဗိတိသွ် အစုိးရကုိ တုိင္ၾကားသည္။ ဤတြင္ ဒါလဟုိဇီသည္ ျမန္မာတုိ႔ကုိ တင္းတင္းမာမာ အေရးဆုိရန္ အခ်ိန္သင့္ၿပီဟု ယူဆသည္။ ၎၏ အဆုိ တင္သြင္းခ်က္ကို မွတ္တမ္း၌ "အိႏၵိယ အစုိးရသည္ လုံျခံဳ ခုိင္ၿမဲေရးကိုပါ ေထာက္ထား၍ တုိင္းရင္းအစုိးရ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာ နန္းေတာ္ကုိ တေန႔ တရက္မွ်ပင္ အေလွ်ာ့ေပး၍ ဆက္ဆံ ေနျခင္းငွာ မသင့္" ဟု ေရးသားခဲ့သည္။ ၎သည္ ဒဏ္႐ုိက္သည့္ ေငြကို ျမန္မာတို႔က ျပန္လည္ ေပးဆပ္ရမည္။ ရန္ကုန္ ၿမိဳ႕ဝန္ကုိလည္း ေ႐ႊ႕ေျပာင္း ေပရမည္ဟု ေတာင္းဆုိေလသည္။ (ကပၸီတန္ ႏွစ္ဦးသည္ ဒဏ္႐ုိက္ခံရသည့္ ေငြထက္ပုိ၍ ေျပာၾကေၾကာင္း ေနာင္အခါ၌ ေတြ႕ရသည္။) ထုိကိစၥ အတြက္ အေရးဆုိရန္ စစ္သေဘၤာ သုံးစင္းကို ေကာ္မုိဒုိ လမ္းဘတ္ ကြပ္ကဲ၍ ျမန္မာႏုိင္ငံသုိ႔ ေစလႊတ္ လုိက္သည္။ ေတာင္းဆုိခ်က္မွာ စင္စစ္အားျဖင့္ ေနာက္ဆုံး ရာဇသံ စာပင္ ျဖစ္သည္။ စာတြင္ ျမန္မာမင္းက ျပစ္မွားမႈကုိ ျပန္လည္ ျပဳျပင္ျခင္း မရွိလွ်င္ အစြမ္းကုန္ အေရးယူမည္ဟု ပါေလသည္။ ဤအႀကိမ္တြင္ ျမန္မာ နန္းေတာ္၏ ေဆာင္႐ြက္ပုံသည္ ေခ်ငံ သင့္ေတာ္လွသည္။ ဟံသာဝတီ ၿမိဳ႕ဝန္ကုိ ေနျပည္ေတာ္သုိ႔ ျပန္လာရန္ အမိန္႔ ထုတ္လုိက္သည္။ ေ႐ႊေတာင္ ၿမိဳ႕ဝန္ကုိ ရန္ကုန္သုိ႔ ေျပာင္းလဲ ခန္႔ထား၍ အမႈ အသြား အလာကုိ စုံစမ္း စစ္ေဆးၿပီးလွ်င္ လုိအပ္သလုိ ျပဳျပင္ ေဆာင္႐ြက္ရမည္ဟု ခ်မွတ္လုိက္သည္။ ရန္ကုန္သုိ႔ ေရာက္လွ်င္ လမ္းဘတ္သည္ အေမရိကန္ သာသနာျပဳ ကင္းကိတ္ႏွင့္ သေဘၤာ အရာရွိငယ္မ်ားကို ၿမိဳ႕ဝန္ႏွင့္ ေတြ႕ဆုံရန္ ေစလႊတ္လုိက္သည္။ ၎တုိ႔သည္ ၿမိဳ႕ဝန္၏ ဝင္းအတြင္းသုိ႔ ျမင္းစီး၍ ဝင္ၾကမည္ ျပဳေသာအခါ ျမန္မာမင္း အမႈထမ္းမ်ားက ထုိသုိ႔ ျပဳျခင္းမွာ ျမန္မာတို႔ ထုံးတမ္း ႏွင့္ မညီေသာေၾကာင့္ ဟန္႔တားၾကသည္။ လမ္းဘတ္သည္ ဤ အျပဳအမူကုိ ၿဗိတိသွ်တုိ႔အား ရန္စျခင္း ျဖစ္သည္ဟု သူလုိရာ အဓိပၸါယ္ ေကာက္ယူၿပီးေနာက္ ရန္ကုန္ ဆိပ္ကမ္းကို ပိတ္ဆုိ႔ေစသည္။ သေဘၤာလုပ္ငန္း ဌာနႏွင့္ ခံတပ္ကုိ အေျမာက္ႏွင့္ ပစ္ခြင္း ေစသည္။ ထုိေနာက္ ဆိပ္ကမ္းတြင္ ေတြ႕သမွ် ျမန္မာ သေဘၤာမ်ားကို ႏွစ္ျမဳပ္ၿပီးလွ်င္ ထြက္ခြာ သြားေလသည္။ ဒါလဟုိဇီကလည္း စစ္တုိက္ရန္ အသင့္ ရွိၿပီ ျဖစ္ေလသည္။ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၁၈ ရက္ေန႔တြင္ ဒါလဟုိဇီသည္ ျမန္မာတုိ႔က ဝန္ခ် ေတာင္းပန္ရမည္ဟု ရာဇသံ စာေပး၍ ေလ်ာ္ေၾကးေငြ က်ပ္ တသန္းကိုလည္း ေပးရမည္ဟု ေတာင္းဆုိ လုိက္သည္။ ျမန္မာတုိ႔က အေၾကာင္း မျပန္ေသာအခါ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလ ၁၂ ရက္ေန႔တြင္ အဆင္သင့္ ျပင္ထားေသာ ၿဗိတိသွ် စစ္တပ္ႀကီးသည္ ရန္ကုန္သို႔ ေရေၾကာင္းမွ ဝင္ၾကေလသည္။ အဂၤလိပ္ ျမန္မာ ဒုတိယ စစ္ပြဲ ပုဂံမင္းသည္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ကုိ ခုခံတုိက္ခုိက္ရန္ ရခုိင္ေဒသ၊ ပုသိမ္၊ မုတၲမႏွင့္ ရန္ကုန္သုိ႔ ျမန္မာ စစ္တပ္ႀကီးကုိ စစ္ေလးေၾကာင္း ခြဲ၍ ေစလႊတ္သည္။ ဒါလဟုိဇီသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၌ ကြၽမ္းက်င္ ႏုိင္နင္းသူ ျဖစ္သည္ႏွင့္ အညီ၊ ပထမ စစ္ပြဲတြင္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ ၾကံဳေတြ႕ခဲ့သည့္ တိမ္းပါး ခြၽတ္ေခ်ာ္မႈမ်ားကုိ ေသခ်ာစြာ ေလ့လာခဲ့သည္။ သယ္ယူ ပို႔ေဆာင္ေရး၊ စားနပ္ရိကၡာ ပို႔ေရး၊ ေဆးဝါးႏွင့္ သူနာျပဳစုေရး ကိစၥမ်ားကုိ လစ္ဟင္းမႈ မရွိေအာင္ ေဆာင္႐ြက္ေလသည္။ ဤတႀကိမ္၌ အဂၤလိပ္တုိ႔ အတြက္ ပုိ၍ အေရးသာသည္မွာ ရခုိင္ႏွင့္ တနသၤရီေဒသတုိ႔၌ စစ္စခန္း ျပဳလုပ္၍ ထုိမွတဆင့္ စစ္တပ္မ်ားကုိ ေစလႊတ္ႏုိင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ် စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ဂ်င္နရယ္ ေဂၚဒြင္၏ အဆုိအရ ျမန္မာတို႔သည္ ပထမ စစ္ပြဲကုိ တုိက္ခုိက္စဥ္ကထက္ လက္နက္ေကာင္းမ်ား စြဲကိုင္ၾက၍ သတၲိ အရာတြင္လည္း ယခင္ကထက္ သာလြန္သည္၊ ပုသိမ္ႏွင့္ ရန္ကုန္ကုိ ေကာင္းစြာ ခုခံ ကာကြယ္ၾကၿပီးလွ်င္ မုတၲမကို အျပင္းအထန္ တုိက္ခုိက္ ခဲ့သည္ဟူ၏။ သို႔ရာတြင္ အစစ၌ စစ္အင္အားခ်င္း မမွ်လြန္းသျဖင့္ ေအာက္ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ သုံးလ အတြင္းတြင္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ သိမ္းပုိက္ ႏုိင္ခဲ့ၾကသည္။ သုိ႔ေသာ္ ျမန္မာတုိ႔က အထက္ပုိင္းကုိ ပိုင္ဆုိင္ဆဲ ျဖစ္ေလသည္။ ဒါလဟုိဇီသည္ ျမန္မာတုိ႔ကုိ ထပ္ၾကပ္မကြာ ဖိနင္း တုိက္ခုိက္ျခင္းျဖင့္၊ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ ေတာင္းဆုိသမွ်ကုိ လုိက္ေလ်ာေစရန္ အဓမၼျပဳ၍ မျဖစ္ႏုိင္ဟု ယူဆသည္။ မည္သည့္ ျမန္မာမင္းမွ် မိမိ တုိင္းျပည္ကို အပ္ႏွင္းခဲ့သည့္ ဘုရင္ဟု ရာဇဝင္ တင္ျခင္းကို ႏွစ္ၿမိဳ႕မည္ မဟုတ္ေခ်။ ထုိေၾကာင့္ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ပဲခူးႏွင့္ မုတၲမ ေဒသတို႔ကို ၿဗိတိသွ်တို႔ သိမ္းပုိက္ေၾကာင္း ေက်ညာလုိက္သည္။ ေအာက္ျမန္မာႏုိင္ငံကို သိမ္းရာတြင္ ဒါလဟုိဇီ၏ အေၾကာင္းျပခ်က္မွာ၊ (၁) ေအာက္ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ သိမ္းပုိက္လုိက္ျခင္းျဖင့္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔၏ အင္အားကုိ ထင္ရွားေစမည္၊ (၂) ယခင္က အ႐ႈံးမ်ားကုိ ေထမိ၍ ၿဗိတိသွ်၏ အနာဂတ္ အတြက္ စိတ္ခ် ခုိင္လုံေစမည္၊ (၃) ျမန္မာတုိ႔၏ စစ္အင္အားကုိ ေလ်ာ့ပါးေစမည္၊ (၄) ပဲခူးကုိ စရိတ္စက အကုန္အက် နည္းနည္းျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ႏုိင္မည္ ျဖစ္သျဖင့္ ကူးသန္း ေရာင္းဝယ္ေရး တုိးတက္ၿပီးလွ်င္ သဘာဝ ထြက္ကုန္ ပစၥည္းမ်ားကုိ ေျမာက္မ်ားစြာ ရႏုိင္မည္၊ ဟူ၏။ ဒုတိယ အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္တြင္ ျမန္မာတို႔ ရႈံးနိမ့္ခဲ့ၿပီး အက်ဳိးဆက္အေနျဖင့္ စစ္ေလွ်ာ္ေၾကးေငြ တစ္ကုေဋေပးရၿပီး ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံပါ သိမ္းယူခဲ့သည္။ ကိုးကား ၁၉၆၂ ခု၊ ပဌမႏွိပ္၊ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္၊ ျမန္မာႏွင့္ အေရွ႕တုိင္း ရာဇဝင္ ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ ေက်ာ္သက္ ေရးသားတဲ့ 'ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ သမိုင္း'