ဗက္တီးရီးယား

ဗက္တီးရီးယား
Escherichia coli အား အီလက္ထရြန္ အဏုၾကည့္မွန္ေျပာင္းျဖင့္ ေတြ႕ရပုံ
ဗက္တီးရီးယား(Bacteria) (ဧကဝုစ္ကိန္း bacterium) သည္ အလြန္အမင္းေသးငယ္သည့္ သက္ရွိမ်ားျဖစ္ၿပီး အဏုၾကည့္မွန္ေျပာင္းျဖင့္သာ ျမင္နိုင္သည္။ ဗက္တီးရီးယားမ်ားသည္ ကလာပ္စည္း တစ္ခုသာပါဝင္သည္။ ၎တို႔သည္ ဧကကလာပ္စည္းသက္ရွိမ်ား (unicellular organism) အနက္ ကမၻာေပၚတြင္ ႏွစ္ေပါင္း ဘီလီယံႏွင့္ခ်ီ၍ ေနထိုင္က်က္စားခဲ့သည့္ အရိုးစင္းဆုံးေသာ သက္ရွိမ်ားျဖစ္သည္။
ဗက္တီးရီးယား အမ်ားစုသည္ ေရ သို႔ ေျမႀကီးထဲတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ္လည္း အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ သက္ရွိမ်ား၏ အေရျပား သို႔ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း၌ ေနထိုင္ၾကသည္။ လူ႔ခႏၶာကိုယ္အတြင္း၌ ဗက္တီးရီးယားမ်ားသည္ လူကလာပ္စည္းထက္ ၁၀ ဆမ်ားသည္။ ဗက္တီးရီးယားအခ်ိဳ႕မွာ ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕မွာ လူသားမ်ားအစာေခ်ရာတြင္ သို႔ ဒိန္ခ်ဥ္၊ ဒိန္ခဲကဲ့သို႔ေသာ အစားအစာမ်ား ျပဳလုပ္ရာတြင္ အကူအညီေပးသည္။
ဗက္တီးရီးမ်ား ကလာပ္စည္းတခုမွ ႏွစ္ခုအျဖစ္ ကြဲထြက္သည့္ နည္းျဖင့္ မ်ိဳးပြားၾကသည္။ ဤသို႔ေသာ မ်ိဳးပြားနည္းအား လိင္မဲ့မ်ိဳးပြားနည္း (Asexual reproduction) ဟုေခၚသည္။ အသစ္ျဖစ္ေပၚလာေသာ ကလာပ္စည္းမ်ားသည္ မိဘကလာပ္စည္းမ်ားထက္ အရြယ္အစားပိုငယ္သည္ကလြဲ၍ ပုံပန္းအားျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း မ်ိဳးဗီဇအားျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း တထပ္တည္းျဖစ္သည္။
ဗက္တီးရီးယားမ်ားသည္ ပုံပန္းအားျဖင့္ အရြယ္အစားအားျဖင့္ ကြဲျပားမွုရွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေယဘုယ်အားျဖင့္ ၎တို႔သည္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးမ်ားထက္ အနည္းဆုံး ၁၀ ဆ ႀကီးမားၾကသည္။ သာမန္ ဗက္တီးရီးယားတခုသည္ 1 µm (one micrometer ၁ မိုက္ခရိုမီတာ) ခန႔္ရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဗက္တီးရီးယား ၁၀၀၀၀ တန္းစီမည္ဆိုပါက ၁ မီလီမီတာ ရွည္လ်ားသည္။
ဗက္တီးရီးယားမ်ားအား ၎တို႔၏ ပုံပန္းသဏၭာန္ေပၚမူတည္၍ အမ်ိဳးအစားခြဲျခားေလ့ရွိသည္။ တုတ္ေခ်ာင္းသဏၭာန္အား bacilli ၊ ေဘာလုံးသဏၭာန္အား cocci ၊ ေၾကာင္လိမ္ေလွကားသဏၭာန္အား spirilla ဟု ပညာရွင္မ်ားက သတ္မွတ္ထားသည္။
ေရ၊ ေလႏွင့္ အစားအစာမ်ားမွ ေရာဂါျဖစ္ေစနိုင္သည့္ ဗက္တီးရီးယားမ်ား လူ႔ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ဝင္ေရာက္ၿပီးေနာက္ အသက္ရွူလမ္းေၾကာင္း၊ အစာလမ္းေၾကာင္း သို႔ ဒဏ္ရာမ်ားတြင္ တြယ္ကပ္ကာ လူ႔ခႏၶာကိုယ္အား အဟာရဓာတ္ အရင္းအျမစ္အျဖစ္ အသုံးခ်ကာ မ်ိဳးပြားေလ့ရွိသည္။ ဤသို႔ေသာ နည္းလမ္းျဖင့္ လူ႔အဂၤါမ်ားအား ပ်က္စီးေစကာ နာမက်န္းျဖစ္ေစသည္။